مقدمه :

در اين مقاله بر آن شده ايم تا نگاهي هر چند گذرا بر پديده بيكاري و عوامل تاثير گذار بر آن  داشته باشيم. بيكاري را مي توان از منظرهاي متفاوت مورد كنكاش قرار داد و مسلماً پرداختن به چنين موضوع گسترده ای در يك مقاله  نمي گنجد ولي سعي بر آن داريم تا نمايه اي از انواع بيكاري و عوامل موثر بر آن را مختصراً بررسي كنيم .بيكار در اقتصاد به فردي گفته مي شود كه در سن كار ( 15-65 ) جوياي كار باشد اما شغل و منبع درآمدي پيدا نكند.بيكاري در كشور هاي مختلف با توجه به نوع فرهنگ و حتي شرايط اقليمي و اوضاع سياسي و اجتماعي از علل خاصي ناشي مي شود و گاه از عوامل مشترك پيروي مي كند. به عقيده برخي از تحليل گران و محققان عامل اصلي 70 درصد از ناهنجاريهاي جامعه ناشي از بيكاري است، زيرا اشتغال مي تواند از بروز بسياري از ناهنجاريهاي اجتماعي جلوگيري كند.انسانها در كوششهاي خود همواره سعي دارند نيازهاي خود را ارضاء و به غايت مطلوب نزديك شوند، از اين رو اشتغال يكي از راههاي اصلي و مهم نيل به اين هدف تعريف مي شود. همه انسانها به طور غريزي از بيكاري دائم رنج مي برند و فراغت بيش از حد را كسل كننده مي دانند. به عبارت ديگر لذت فراغت بدون كار و اشتغال قابل سنجش نيست.اگر چه هر شخصي ويژگيهاي شخصيتي و آمادگي ها و تمايلات خود را به محيط كار مي برد ولي رفتار و نگرش ا و نسبت به شغلش بيش از هر عامل ديگر تحت تاثير نوع شغل و شرايط كار و چگونگي برقرار كردن ارتباط با ساير افراد در  محيط كاري است. با اين اوصاف شخص ممكن است ضمن كار دچار حالتهاي مختلفي نظير احساس رضايت يا عدم رضايت، امنيت و عدم امنيت شغلي، فشار يا استرس و ... شود و در مقابل هريك از اين حالتها رفتارهاي شغلي خاصي را از خود بروز دهد مانند كم كاري، غيبت و رها كردن شغل .

در حالت كلي مي توان گفت با توجه به تفاوتهاي فردي بين انسانها ( از نظر جسماني و اجتماعي )  هر فردي قادر است با نوع خاصي از مشاغل حداكثر سازش را داشته باشد. هر جامعه اي براي تداوم حيات خود نياز به كار دارد و انجام اين كار قسمت اعظم از اوقات زندگي او را به خود اختصاص مي دهد.يكي از عوامل مهم در جلو گيري از بروز پديده بيكاري ، ايجاد رضايت شغلي براي افراد است . با توجه به موارد ذكر شده مي توان نتيجه گرفت رضايت شغلي، احساس رواني است كه از عوامل اجتماعي نيز متاثر مي باشد. از طرفي مطالعه و بررسي تاريخچه توسعه و تحول جوامع صنعتي نشان مي دهد كه نيروي انساني ماهر و تعيلم يافته در تبديل جوامع سنتي به صنعتي تاثير انكار ناپذيري دارد و به همين اندازه در اين تغيير بسیاري از كارگران فاقد اين مهارت به جمع افراد بيكار اضافه مي شوند.پديده بيكاري تا آن زمان كه به شكل بسيط  و پراكنده در حاشيه جوامع حضور دارد خطري جدي متوجه امنيت اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي جامعه نيست ولي اگر پديده ياد شده كم اهميت تلقي شود، همين موضوع به ظاهر ساده، به تدريج سلامت و امنيت آن جامعه را در معرض خطري جدي قرار خواهد داد.به هر حال كاركردن و داشتن شغل از ضروريات فردي و اجتماعي است . هر انساني سر انجام بايد عهده دار شغلي شود و به وسيله آن زندگي خويش را اداره و به جامعه خود خدمت كند. دوام يك جامعه به ميزان كار افراد آن بستگي دارد و جوامعي پيشرفت مي كنند كه افراد آن در اشتغال كارآمدترند و سر انجام هر فردي با توجه به رغبتها و استعدادهاي خود و نيازهاي جامعه ، شغل مناسبي را بر مي گزيند. عوامل متفاوتي در انتخاب شغل موثرند كه عدم توجه به آنها گاهاً منجر به رها كردن شغل از سوي فرد و بيكاري وي مي انجامد از اين عوامل مي توان به خصوصيات فردي، خصوصيات جسماني ، تجارب شخص ، راهنمائيهاي والدين،امكانات فردي و اجتماعي و .. اشاره كرد.

بيكاري و انواع آن :

قبل از اینکه به سراغ بیکاری و انواع آن برویم بهتر است درخصوص چند سوال زیر تامل کنیم:

ü  کارچیست؟ کار فعالیتی نسبتاًدائمی است که به تولید کالا و خدمات می انجامد و برای آن دستمزدی در نظر گرفته می شود.

ü  چرا انسان به سوی کار می رود؟ قسمت عمده ای از نیازهای آدمی ضمن کار کردن تامین می شود و او به منظور تامین همین نیاز ها است که به کار روی می آورد.

ü  بیکار کیست؟ در علم اقتصاد بیکار به کسی گفته می شود که در سن کار ( 15-65) جویای کار باشد ولی شغل یا منبع درآمدی پیدا نکند. اما از نظر مرکز آمار ایران بیکار به کسی گفته می شود که بالای 10 سال داشته و در هفته قبل از آمار گیری فاقد کار است.

ü  مهمترین علل بیکاری چیست ؟ البته علل بیکاری بسته به شرایط و اوضاع فرهنگی، اقتصادی، اقلیمی، اجتماعی در کشورهای مختلف می تواند متفاوت باشد ولی عمدتا این پدیده ناشی از عواملی همچون :

ü     افزایش جمعیت و کمبود تقاضای نیروی کار

ü     گسترش اتوماسیون

ü     تبدیل جوامع سنتی به صنعتی

است که در قسمتهای بعدی به آن اشاره خواهد شد.

انواع بیکاری :

بيكاري را مي توان به دو قسمت بيكاري ارادي و غير اداري تقسيم بندي كرد كه بيكاري ارادي خود به چهار قسمت ديگر تقسيم مي شود. در يك تقسيم بندي ديگر مي توان بيكاري را از منظر بيكاري پنهان و آشكار          ( غير پنهان ) مورد بررسي قرار داد.